Chúng ta có thể loại bỏ hầu hết những lỗi lầm nếu có được một người ở bên cạnh có thể xác nhận rằng những điều chúng ta sắp làm là sai. Mỗi linh hồn nên có một ai đó mà nó có thể tôn trọng, họ có những dẫn chứng xác đáng khiến cho sự tôn nghiêm bên trong là bất khả xâm phạm. Hạnh phúc là khi một người có thể khiến ai đó trở nên tốt hơn, không chỉ bằng sự hiện diện bên cạnh mà bằng cả những ảnh hưởng trong suy nghĩ.
SENECA, MORAL LETTERS, 11.9
Cato The Younger, một chính trị gia La Mã nổi tiếng với sự tự kỉ luật và sự anh dũng kiên cường bảo vệ nền Cộng Hòa trước Julius Ceasar, người xuất hiện liên tục trong các tác phẩm của Chủ Nghĩa Khắc Kỷ – điều thật sự rất thú vị bởi ông chưa từng viết ra bất kỳ thứ gì về nó. Ông cũng chưa từng mở dạy một lớp nào, cũng như chưa tham gia cuộc phỏng vấn nào. Những biểu hiện đầy tính hình mẫu, rõ nét và dũng cảm của ông là điều khiến ông trở thành triết gia thường được nêu gương và trích dẫn.
Seneca đã nói rằng mỗi chúng ta đều nên có một Cato cho riêng mình – một hình mẫu người vĩ đại và cao quý mà ta có thể cho đưa vào tâm trí ta và dẫn đường cho mọi hành động, ngay cả khi nó không thực sự hiện hữu đời thực. Nhà kinh tế học Adam Smith cũng đã có một khái niệm tương tự mà ông gọi là khán giả trung lập.
Nó không nhất thiết phải là một người trong thực tế, chỉ cần là một ai đó thôi – người như Seneca đã nói – có thể đứng cạnh và chứng kiến những hành vi của ta mọi lúc mọi nơi. Người mà ta không thể che dấu hay dối trá với họ bất kì một thứ gì bởi họ có thể nhìn thấu tâm can ta bằng con mắt thần thánh và còn có cả một đầu óc thông tuệ. Một người có thể âm thầm khuyên nhủ chúng ta nếu ta đang xem xét làm một điều gì đó lười biếng, thiếu trung thực hay thứ gì đó ích kỷ.
Và nếu chúng ta làm đúng, và tiếp tục sống cuộc đời theo cách này, có thể một lúc nào đó chúng ta sẽ trở thành một Cato hay một khán giả trung lập của ai đó khi họ cần. Và thật tuyệt vời bởi bạn trước hết có thể đưa những giá trị lớn lao đó cho những người bạn yêu mến, những hậu duệ của bạn, giá trị đó sẽ còn mãi trường tồn và ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều người khác.
Một di sản có giá trị trường tồn và đầy nhân văn. Phải chăng là đích đến của cuộc đời con người trong kiếp sống.
Series Daily Stoic Based on Daily Stoic by Ryan Holiday
